Circus Maximus (Πολωνικά: The Biggest Circus) ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και πιο εντυπωσιακά κτίρια της αρχαίας Ρώμης.
Αν και μόνο τα απομεινάρια του έχουν διασωθεί μέχρι την εποχή μας, αξίζει να μάθουμε περισσότερα για αυτό και να κάνουμε μια βόλτα στο πάρκο που δημιουργήθηκε στα ερείπιά του, που θα μας επιτρέψει να οπτικοποιήσουμε τις αρχικές διαστάσεις αυτού του κολοσσού.
Τσίρκα στην αρχαία Ρώμη
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι απολάμβαναν αιματηρές δημόσιες παραστάσεις. Οι αγώνες μονομάχων ήταν οι πιο δημοφιλείς, αλλά δεν ήταν τόσο κατώτεροι από αυτούς αγώνας αρμάτωνπου οργανώθηκαν σε εγκαταστάσεις που καλούνται τσίρκο, που είναι τα αντίστοιχα του ελληνικού ιπποδρόμου.
Όλα τα τσίρκα που κατασκευάστηκαν στον ρωμαϊκό κόσμο μοιράζονταν το ίδιο σύστημα και διέφεραν μόνο στις διαστάσεις. Αποτελούνταν από μια πίστα και ένα κοινό. Στηρίχτηκαν στην κάτοψη μιας επιμήκους έλλειψης με αποκομμένη μια από τις κοντές πλευρές, όπου υπήρχε μια μνημειακή πύλη εισόδου με στάβλοι (carceres)τα οποία είναι διατεταγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε μία από τις ομάδες να έχει ίσες ευκαιρίες στην εκκίνηση.
Η βάση του τσίρκου ήταν μια πίστα από συμπαγή γη, χωρισμένη από έναν χαμηλό τοίχο που περιβάλλεται από ομάδες που ονομάζονται περιστροφές (κυριολεκτικά η σπονδυλική στήλη ή το κόκκαλο). Ήταν διακοσμημένο με βωμούς αφιερωμένους σε διάφορες θεότητες, κρήνες, αγάλματα και οβελίσκους. Στα άκρα της ράχης υπήρχαν κωνικοί πόλοι που ονομάζονταν μέταμι (μετάι)την οποία γύρισαν οι άμαξες με ταχύτητα.
Το αμφιθέατρο (κοίλο) αποτελούνταν από σειρές πάγκων χτισμένων σε αμφιθέατρα κατά μήκος της διαδρομής (εξαιρουμένης της κόλουρου τόξου με τους στάβλους). Οι αυτοκράτορες θαύμαζαν τα θεάματα από ένα ειδικό κουτί που ονομαζόταν pulvinar.
Circus Maximus: ιστορία, τοποθεσία, διαστάσεις
Το Circus Maximus ήταν το παλαιότερο και μεγαλύτερο τσίρκο στη Ρώμη (καθώς και σε ολόκληρο τον ρωμαϊκό κόσμο), αν και όχι το μοναδικό. Εκτός από αυτόν, οι παραστάσεις διοργανώθηκαν και σε: Τσίρκο του Φλαμίνιους στο Πεδίο του Άρη, Το τσίρκο του Νέρωνα (επίσης λέγεται Το τσίρκο του Καλιγούλαπου υπήρχε στη θέση του σημερινού Βατικανού) και Τσίρκο του Μαξέντιου στη Via Appia (τα θραύσματά της σώζονται μέχρι σήμερα).
Η ιστορία του Circus Maximus μπορεί να πάει πίσω 6ος αιώνας π.Χ και η βασιλεία του βασιλιά Ταρκίνιος ο Παλαιός. Ανεγέρθηκε σε όλο το μήκος της κοιλάδας που εκτείνεται μεταξύ του λόφου Aventine και του Palatine Hill. Τα παλαιότερα και αρχικά τα μοναδικά θεάματα που έγιναν εκεί ήταν αγώνες που διοργανώθηκαν με την ευκαιρία Ρωμαϊκοί Αγώνες (Ludi Romani), που είναι η ετήσια γιορτή του Σεπτεμβρίου προς τιμήν Ο καλύτερος και ο σπουδαιότερος του Δία. Με τον καιρό, ο αριθμός των αγώνων που διεξάγονταν στη Ρώμη αυξήθηκε σημαντικά, όπως και η χρήση του Greatest Circus.
Η παλαιότερη έκδοση του τσίρκου ήταν πολύ πιο μέτρια από την τελική του μορφή και ήταν κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από ξύλο. Σταδιακά όμως τα ξύλινα κτίρια, ξεκινώντας από τους στάβλους, αντικαταστάθηκαν με πέτρινα. Μεταξύ Και με τον αιώνα π.Χ και αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ Το Μεγαλύτερο Τσίρκο ξαναχτίστηκε αρκετές φορές. Στην τελική του εμφάνιση συνέβαλαν τα ακόλουθα: Ιούλιος Καίσαρας, Οκταβιανός Αύγουστος, Ο Κλαύδιος (που είχαν κατασκευάσει νέους μαρμάρινους στάβλους και επιχρυσωμένους χάλκινους στύλους) Βεσπασιανός και Τραϊνός. Στο γύρισμα του 1ου και 2ου αιώνα, οι κερκίδες του Circus Maximus μπορούσαν να χωρέσουν μεταξύ 250.000 και 300.000 θεατές, που είναι πέντε έως έξι φορές περισσότερο από το περίφημο Κολοσσαίο.
Η ίδια η πίστα ήταν γύρω 540 μ και πλατιά γύρω 80 μ. Είχε δώδεκα (έξι σε κάθε πλευρά) στάβλους και πάγκους εκκίνησης. Το κοινό με κερκίδες κατέλαβε επιπλέον 30 μ φαρδιά και μάλιστα φτασμένη 28 μ ύψη. Οι διαστάσεις ολόκληρης της δομής ήταν παρόμοιες με 600 μ μήκος και 140 μ πλάτος. Το κτήριο της αυτοκρατορικής εξέδρας (pulvinar), διακοσμημένο με αγάλματα θεοτήτων, βρισκόταν στην πλευρά του Παλατίνου.
Λίγα είναι γνωστά για τη λεπτομερή εμφάνιση της ράχης, αλλά δύο αιγυπτιακές οβελίσκοι που την κοσμούν έχουν επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας. Ένα από αυτά χρονολογείται στις 1280 π.Χ. και προέρχεται από το αιγυπτιακό Ηλιούπολη, και μεταφέρθηκε στη Ρώμη με εντολή του Οκταβιανού Αυγούστου. Στεκόταν στην ανατολική πλευρά της ράχης του Αγ. 10 π.Χ. ΣΕ 1587 είχε ρυθμιστεί Piazza del Popolo. Ο δεύτερος οβελίσκος, που αρχικά στεκόταν στη μέση της ράχης, βρίσκεται σήμερα στο Λατεραν. Είναι η μεγαλύτερη σωζόμενη κατασκευή του είδους της που έχει ποτέ εισαχθεί στην Αιώνια Πόλη - το μεγαλείο της είναι 32 μ σε βάρος 522 τόνοι. Είναι ενδιαφέρον ότι ήρθε στη Ρώμη μόνο μέσα 357 χρόνιααν και σύμφωνα με το σχέδιο του Μεγάλου Κωνσταντίνου επρόκειτο να σταθεί στην Κωνσταντινούπολη.
Το Circus Maximus χρησιμοποιήθηκε για 6ος αιώνας. Τον τελευταίο αγώνα οργάνωσε ο βασιλιάς των Οστρογότθων Τοτίλα σε 549 χρόνια. Στη συνέχεια, το συγκρότημα εγκαταλείφθηκε και ερήμωσε. Κατά τον Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε ως καλλιεργήσιμη γη, και σε XIX αιώνα την περιοχή κατέλαβαν βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Αγώνες άμαξας (και άλλες παραστάσεις)
Η κύρια χρήση του Circus Maximus ήταν στους αγώνες αρμάτων, αν και μερικές φορές χρησιμοποιήθηκε επίσης για την οργάνωση κυνηγιού για άγρια ζώα ή ως αρένα για αγώνες μονομάχων. Τα άρματα οδηγούνταν από έναν αμαξά και οι τάξεις τους διέφεραν ως προς τον αριθμό των αρματωμένων αλόγων. Οι πιο δημοφιλείς ήταν οι αγώνες που ονομάζονταν άρματα τεσσάρων αλόγων τετράγωνααλλά υπήρχαν και αμφίπλευρες μεγάλος και τριών ίππων τρίγα (περιστασιακά οργανώνονταν ακόμη και άμαξες με πέντε ή οκτώ άλογα).
Συνήθως, οι αμαξάδες επιστρατεύονταν από σκλάβους που μπορούσαν να κερδίσουν την ελευθερία τους με καλές επιδόσεις. Το επάγγελμα του αμαξά, αν αυτό ήταν καλό, του εξασφάλιζε υψηλό βιοτικό επίπεδο, γιατί οι καλύτεροι από αυτούς κέρδιζαν πολλά και απολάμβαναν μεγάλη δημοτικότητα. Ένας από τους πιο ταλαντούχους οδηγούς ήταν ένας Gaius Apuleius Diocles. Όπως φαίνεται, σε όλη του την καριέρα κατάφερε να σταθεί στο βάθρο 2900 φορές! Η καθημερινότητα του λιγότερο ταλαντούχου αμαξοστασίου φαινόταν πολύ χειρότερη, καθώς πολλοί από αυτούς πέθαναν στην πίστα ή πληρώθηκαν για τη συμμετοχή τους στον αγώνα με αναπηρία.
Η απόσταση της αρματοδρομίας ήταν η πιο κοινή επτά γύρους. Μετά το σήμα για εκκίνηση, οι μπάρες στους στάβλους σηκώθηκαν και οι άμαξες άρχισαν να κινούνται. Υπήρχαν πίνακες πληροφοριών εκείνη τη στιγμή και στα δύο άκρα της περιστροφής. Ήταν ψηλές βάσεις με πέτρινα αυγά στη μια πλευρά και πέτρινα δελφίνια από την άλλη. Μετά από κάθε ημικύκλιο, αυτά τα αντικείμενα αφαιρούνταν εναλλάξ, καθιστώντας ευκολότερη την παρακολούθηση του τρέχοντος γύρου.
Ο αμαξάς δεν μπορούσε να πάρει μέρος μόνος του στον αγώνα. Έπρεπε να αγωνιστεί για μία από τις τέσσερις ομάδες που εκπροσωπούσαν τα συνδικάτα διατηρώντας τους στάβλους, οι οποίοι επευφημούνταν ακριβώς όπως οι σημερινοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι. Τα ονόματά τους αναφέρονταν άμεσα στο χρώμα των χιτώνων που φορούσαν οι παίκτες. Ήταν λοιπόν: λευκό, κόκκινο, μπλε και πράσινο. Η κόντρα όμως έγινε κυρίως μεταξύ των δύο τελευταίων.
Circus Maximus σήμερα
Τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, πραγματοποιήθηκαν αρχαιολογικές ανασκαφές στο Circus Maximus και η κοιλάδα καθαρίστηκε από μεσαιωνικά και πρώιμα σύγχρονα κτίρια. Στη συνέχεια ολόκληρη η περιοχή μετατράπηκε σε δημόσιο πάρκο, που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Κατά τις ανασκαφές, ωστόσο, δεν αποκαλύφθηκαν πολλά αρχαία κατάλοιπα. Μερικά από αυτά (για παράδειγμα, θραύσματα των δώδεκα πυλών εκκίνησης) θάφτηκαν αμέσως πίσω, ενώ άλλα είναι ακόμα κρυμμένα βαθιά κάτω από το έδαφος (η βάση της ίδιας της ράχης μπορεί να είναι έως και 9 μέτρα κάτω από το τρέχον επίπεδο του εδάφους). Τα μόνα ορατά θραύσματα του αρχαίου κτηρίου βρίσκονται στο νότιο άκρο του τμήματος του πάρκου.
Το σύγχρονο πάρκο καταλαμβάνει παρόμοια περιοχή με το τσίρκο που υπήρχε σε αυτό το μέρος και οι διαστάσεις του θα μας επιτρέψουν να συνειδητοποιήσουμε το μεγαλείο του κτιρίου που δεν υπάρχει πια. Ωστόσο, θα είναι δύσκολο για εμάς να φανταστούμε τη διάταξη του αρχικού τσίρκου - σε αυτήν την περίπτωση, μια ελαφρώς καλύτερη επιλογή μπορεί να είναι να επισκεφτούμε τα ερείπια Τσίρκο του Μαξέντιου στη Via Appia.
Μας αρέσει να επισκεπτόμαστε το Circus Maximus για έναν άλλο λόγο - στην περιοχή του μπορούμε να βρούμε μια ευχάριστη θέα στα ερείπια των παλατίνιων κτιρίων.
Επίσκεψη στο Circus Maximus
Στο παρελθόν, η μόνη επιλογή για να επισκεφθείτε τα ερείπια του Μεγαλύτερου Τσίρκου ήταν να δείτε τα λίγα ερείπια πίσω από τον φράχτη. Για κάποιο χρονικό διάστημα, ωστόσο, μπορούμε να περπατήσουμε στον χώρο της ανασκαφής (αφού αγοράσουμε εισιτήριο) και ακόμη και να θαυμάσουμε το ανακατασκευασμένο τσίρκο χάρη στο γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας. Δεν είχαμε ακόμη την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την επιλογή, αλλά μετά από καλές εμπειρίες με το Domus Aurea και το Baths of Caracalla, σίγουρα θα το επιλέξουμε κατά την επόμενη επίσκεψή μας στην Αιώνια Πόλη.
Ολόκληρη η βόλτα με γυαλιά και ακουστικά διαρκεί περίπου 40 λεπτά. Ο ηχητικός οδηγός είναι επίσης διαθέσιμος στα Αγγλικά. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Torre della Moletta: Μεσαιωνικός πύργος ανάμεσα σε ερείπια
Το μόνο μη-παλαιό αντικείμενο που έχει απομείνει στη διαδικασία μετατροπής της κοιλάδας σε δημόσιο πάρκο είναι ο μεσαιωνικός αμυντικός πύργος Torre della Moletta. Το όνομά του παραπέμπει στον μύλο, γιατί τον Μεσαίωνα το κύριο έργο του κτιρίου ήταν η υπεράσπιση του γειτονικού νερόμυλου (κατεδαφίστηκε μαζί με άλλα σπίτια τη δεκαετία του 1930).
