σημαία
Το ΝΑΤΟ είναι συντομογραφία του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, δηλαδή του Οργανισμού Βορειοατλαντικής Συνθήκης. Ο οργανισμός είναι επίσης γνωστός ως Βορειοατλαντική Συμμαχία ή Βορειοατλαντικό Σύμφωνο. Είναι μια στρατιωτική συνθήκη που συνήφθη στις 24 Αυγούστου 1949 βάσει της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού, που συνήφθη στις 4 Απριλίου στην Ουάσιγκτον.
Η προέλευση του ΝΑΤΟ πρέπει να αναζητηθεί στην κατάσταση που προέκυψε μετά το τέλος των εχθροπραξιών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν έληξε η συνεργασία των Συμμάχων των ΗΠΑ και του συνασπισμού με την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) και ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος. Στη συνέχεια, το 1948, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν το Σύμφωνο των Βρυξελλών, το οποίο μετατράπηκε σε Βορειοατλαντικό Σύμφωνο τον επόμενο χρόνο.
Αρχικά, το ΝΑΤΟ υποτίθεται ότι ήταν ένας αμυντικός οργανισμός που θα παρείχε στα μέλη του ένα αίσθημα ασφάλειας απέναντι στην απειλή από τα κομμουνιστικά κράτη. Ο κύριος λόγος για τη δημιουργία του ΝΑΤΟ ήταν η πεποίθηση για την επιθετικότητα της πολιτικής της ΕΣΣΔ και την απειλή για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, που προκλήθηκαν από μια σειρά γεγονότων: το 1947 - ιδρύθηκε η Κομιντέρν, 1948 - το κομμουνιστικό πραξικόπημα στην Τσεχοσλοβακία και τον αποκλεισμό του Δυτικού Βερολίνου το 1948-49.
Αρχικά, δέκα χώρες εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Δανία, Ισλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδάς - τα λεγόμενα ιδρυτικά μέλη). Περισσότερα κράτη μέλη εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ τα επόμενα χρόνια. Το 1952 επεκτάθηκε στην Ελλάδα και την Τουρκία, το 1955 στη Γερμανία και το 1982 στην Ισπανία.
Το 1999, οι πρώτες χώρες από το πρώην Ανατολικό Μπλοκ (Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία) εμφανίστηκαν στις δομές αυτού του οργανισμού. Κατά τη διάρκεια της συνόδου των ηγετών του ΝΑΤΟ στην Πράγα το 2002, άλλες χώρες προσκλήθηκαν να προσχωρήσουν στη συμμαχία: Βουλγαρία, Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία. Αυτές οι χώρες προσχώρησαν επίσημα στο Σύμφωνο στις 29 Μαρτίου 2004. Την 1η Απριλίου 2009, η Αλβανία και η Κροατία γίνονται επίσημα μέλη του ΝΑΤΟ. Το τελευταίο, 29ο μέλος έγινε δεκτό στις 5 Ιουνίου 2022, και ήταν το Μαυροβούνιο, και αυτή η απόφαση ελήφθη στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών στις 25 Μαΐου του ίδιου έτους.
Μέχρι το 1990, το ΝΑΤΟ ήταν η κύρια πολιτική και στρατιωτική δομή στη δυτική πλευρά στο συγκρουσιακό, διπολικό παγκόσμιο σύστημα ως αντίπαλος του σοβιετικού μπλοκ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το οποίο ιδρύθηκε το 1955. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η φύση του Συμφώνου άλλαξε. Οι αλλαγές στη διεθνή σκηνή και η κατάρρευση του μπλοκ των κομμουνιστικών κρατών επέφεραν αλλαγές στις στρατηγικές αντιλήψεις του ΝΑΤΟ.
Σήμερα είναι μάλλον ένας αντιτρομοκρατικός συνασπισμός. Συνέπεια αυτών των αλλαγών ήταν η λεγόμενη νέα στρατηγική αντίληψη. Υπέθεσε τη διατήρηση επαρκών συμβατικών και πυρηνικών δυνάμεων ικανών να αποτρέψουν πιθανούς επιτιθέμενους και να διεξάγουν δραστηριότητες αποτρέποντας πιθανές ένοπλες συγκρούσεις στον κόσμο.
Το επίκεντρο ήταν επίσης η διασφάλιση της ασφάλειας των κρατών της Συμμαχίας έναντι των ποικίλων και πολυκατευθυντικών διεθνών απειλών (εθνοτικές και εδαφικές συγκρούσεις, διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής και τεχνολογία όπλων, διακοπή των προμηθειών στρατηγικών πρώτων υλών, τρομοκρατία και δολιοφθορά). Η πρώτη ανεξάρτητη στρατιωτική δράση του ΝΑΤΟ ήταν η επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο. Μετά τις εμπειρίες αυτής της αποστολής, αυτή η ιδέα έχει ενημερωθεί.
Αυτή η νέα ενημερωμένη ιδέα εισήγαγε «επιχειρήσεις εκτός του άρθρου 5» που είναι κατά κύριο λόγο επιχειρήσεις αντιμετώπισης κρίσεων, δηλαδή επιχειρήσεις από ένοπλες δυνάμεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών κρίσεων ή κρίσεων που απειλούν την περιφερειακή ή παγκόσμια ασφάλεια και παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα (10). Όπως και στις επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης, οι δυνάμεις που παρεμβαίνουν θα πρέπει να ενεργούν αμερόληπτα, καθώς δεν αποτελούν μέρος της σύγκρουσης.
Αξίζει να προστεθεί ότι υπήρξαν πολλές αναταράξεις στην ιστορία του ΝΑΤΟ.
Από το 1966, η Γαλλία ανέστειλε τη συμμετοχή της στις στρατιωτικές δομές του Συμφώνου επειδή ο ηγέτης της, ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ, αποφάσισε να αναπτύξει το δικό της σύστημα πυρηνικής άμυνας. Επέστρεψε σε αυτούς, αλλά μόνο εν μέρει, μόνο το 1995 και μόνο το 2009. Η Ελλάδα έκανε κάτι παρόμοιο το 1974-1980. Ο λόγος αυτής της απόφασης ήταν η σύγκρουση με την Τουρκία και η πεποίθηση της Ελλάδας ότι το ΝΑΤΟ δεν κάνει τίποτα ως προς αυτό. Επιπλέον, η Ισπανία δεν ανήκε στη στρατιωτική δομή από την ένταξή της ως μέλος μέχρι το 1997.
Όσον αφορά τη δομή του ΝΑΤΟ, αυτή άλλαξε κατά τη διάρκεια του Συμφώνου. Ως μέρος των ρυθμίσεων που έγιναν στη διάσκεψη του ΝΑΤΟ (Πράγα 2002), η δομή των κέντρων λήψης αποφάσεων της συμμαχίας άλλαξε το 2003. Η νέα δομή απομακρύνεται από τη γεωγραφική διαίρεση των διοικήσεων υπέρ της κατανομής των εξουσιών.
Οι επιχειρησιακές λειτουργίες κατανεμήθηκαν μεταξύ της νεοσύστατης Συμμαχικής Διοίκησης Επιχειρήσεων (ACO) και της Συμμαχικής Διοίκησης Μετασχηματισμού του ΝΑΤΟ (ACT). Επί του παρόντος, το πιο σημαντικό διοικητικό όργανο του Συμφώνου είναι το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών. Το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ μπορεί να συνεδριάζει σε διάφορα επίπεδα. Συνεδριάζει τακτικά σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών ( δύο φορές το χρόνο) και μόνιμοι αντιπρόσωποι (τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα).
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μπορεί επίσης να συνεδριάζει σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Εκτός από το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, οι σημαντικότερες οργανωτικές δομές του Συμφώνου είναι: η Επιτροπή Αμυντικού Σχεδιασμού, η Ομάδα Πυρηνικού Σχεδιασμού, η Στρατιωτική Επιτροπή (η οποία είναι το ανώτατο στρατιωτικό όργανο του Συμφώνου) και το υφιστάμενο Στρατιωτικό Επιτελείο και η Διεθνής Γραμματεία με ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ είναι το ανώτατο πολιτικό αξίωμα στη Συμμαχία και, σύμφωνα με την αποδεκτή πρακτική, αναπληρώνεται από ευρωπαίους πολιτικούς πολίτες.